Wstęp Obowiązująca od 1 stycznia 2010 r. nowa ustawa o finansach publicznych wymusiła inne spojrzenie na system kontroli w jednostkach sektora finansów publicznych. Aktualnie procesy kontrolne należy utożsamiać z zarządzaniem we wszystkich obszarach tematycznych i organizacyjnych jednostki. Dodatkowo wprowadzone komunikatem nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych standardy kontroli zarządczej zdefiniowały nowe obszary weryfikacji i oceny w podmiotach funkcjonujących w systemie finansowym państwa. „Stara” ustawa o finansach publicznych nakazywała przeprowadzanie kontroli tylko w obszarze gospodarki finansowej i procesach decyzyjnych, które miały przede wszystkim wymiar finansowy. Ponadto w ramach nadzoru jednostki nadrzędne miały obowiązek weryfikować gospodarowanie środkami publicznymi przez jednostki podległe, skupiając się głównie na dokonywanych wydatkach budżetowych. W bieżącym stanie prawnym mamy do czynienia z całościowym procesem, którego istotą jest stworzenie rzetelnego systemu funkcjonowania jednostki sektora finansów publicznych składającego się z następujących elementów: - stabilnego podłoża organizacyjnego umocowanego w przepisach prawa, - jasno sprecyzowanych i zdefiniowanych celów do osiągnięcia, - mechanizmów monitorowania skuteczności sposobu zarządzania we wszystkich obszarach organizacyjnych, - metod prawidłowego i natychmiastowego reagowania na stwierdzone nieprawidłowości. Nowe pojęcia wprowadzone komunikatem nr 23 w sprawie standardów kontroli zarządczej spowodowały, że osoby funkcyjne i kierownicy wydziałów (samodzielnych komórek organizacyjnych) w jednostkach sektora finansów publicznych często nieprawidłowo i zbyt ogólnie traktują to zagadnienie. Dodatkowo stosowana terminologia sprawia wrażenie tematu o bardzo wysokim stopniu złożoności, wymagającym wiedzy fachowej w wielu różnorodnych obszarach tematycznych. Aby wdrożyć ten system w bieżącej działalności, należy przeprowadzić w pierwszej kolejności wiele czynności o charakterze organizacyjnym, legislacyjnym i weryfikacyjnym. Można stwierdzić, że niezbędne jest dokonanie oceny funkcjonowania jednostki. Dopiero w drugim etapie kierownictwo powinno opracować wraz z pozostałymi osobami sprawującymi funkcje nadrzędne w strukturach organizacyjnych system kontroli zarządczej według obowiązującego od 1 stycznia 2010 r. stanu wymaganego przepisami prawa. Poradnik pozwala na zrozumienie, czym jest kontrola zarządcza, jakie obowiązki spoczywają na kierownictwu jednostki sektora finansów publicznych. Dodatkowo szczegółowo omawia wszystkie standardy kontroli oraz zawiera propozycje sposobu ich wdrożenia i realizowania w jednostce sektora finansów publicznych. Scharakteryzowano też metody realizacji określonych celów oraz przedstawiono system nadzoru nad ich realizowaniem. Jako uzupełnienie opracowano wzorcową instrukcję w sprawie kontroli zarządczej dla jednostek sektora finansów publicznych. Poradnik może być wykorzystywany przez organy kontrolne przy wykonywaniu swoich obowiązków. Przy opracowywaniu Poradnika wykorzystano oprócz przepisów ustawowych i rozporządzeń wykonawczych z zakresu finansów publicznych i rachunkowości następujące wydawnictwa: Glosariusz terminów dotyczących kontroli i audytu w administracji publicznej, Podręcznik wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem w administracji publicznej w Polsce.