„Dozorca otworzył drzwi i jak ich było kilku, weszli do wnętrza i do cna zbaraniełi. W celi na podłodze stało, leżało i siedziało kilkunastu ludzi różnego wieku i wyglądu, a wśród nich jak jaki naczelnik stał brodaty Filipek. [...] Cela pełna nikczemnych charakterów, ulegających każdej sile, zarechotała gromadnie [...]. Speszeni przybysze przez chwilę doprawdy nie wiedzieli, co zrobić ze sobą. Wiara bawiła się ich zakłopotaniem”. Tak w wydanej w 1937 r. powieści pt. Cynk Marian Czuchnowski opisał typową dla więziennej rzeczywistości sytuację, w której dzień po dniu spotykały się dwa żywioły: tzw. powrotowcy i cuwaksi, czyli: recydywiści i więzienni nowicjusze. Łączył ich wspólny los. Wszyscy bowiem, bez względu na długość wyroku, stawali się po jego wydaniu tzw. pospolitakami, czyli więźniami karnymi - bohaterami niniejszej monografii. Jej celem jest próba udzielenia odpowiedź na niestawiane dotąd w polskich badaniach dziejów Drugiej Rzeczypospolitej pytania o to, kim byli, dlaczego trafiali do więzień i jak radzili sobie z więzienną rzeczywistością?