Tom, który oddajemy w ręce czytelnika, ma charakter szczególny: wybór studiów opublikowanych w różnych okresach dotyczy wielu aspektów strukturalizacji społeczeństwa polskiego, a jednocześnie przedstawia ewolucję podejścia badawczego, które nazywamy „paradygmatem”. Cudzysłów wokół słowa paradygmat nie jest przypadkowy, gdyż odnosimy to pojęcie do względnie wąskiej subdyscypliny „socjologia struktury społecznej” i do empirycznych badań nad strukturalizacją społeczeństwa polskiego przeprowadzanych przez grupę badaczy wywodzących się z warszawsko-łódzkiego środowiska naukowego.

Pierwszą część tomu otwiera wywiad z prof. Włodzimierzem Wesołowskim, inicjatorem badań łódzkich. Dalej następuje seria artykułów opartych na tych badaniach. Poszczególne rozdziały dotyczą zróżnicowania dochodów, standardu materialnego, konsumpcji kulturalnej, ruchliwości międzypokoleniowej, homogeniczności małżeństw i subiektywnej oceny pozycji społecznych. Część poświęconą badaniom łódzkim zamyka przedstawienie stopnia trwałości i zmian w układzie grup społeczno-zawodowych.

Druga część tomu dotyczy już badań ogólnopolskich. Otwiera ją opracowanie wywiadów ze wszystkimi żyjącymi autorami badań z lat 1987–1988, które to badania dały początek późniejszemu Polskiemu Badaniu Panelowemu POLPAN; relacja z tych wywiadów daje wyobrażenie o głównych kierunkach ewolucji paradygmatu. Na podstawie danych badania POLPAN 1988–2013 w książce tej przedstawiamy analizy dotyczące: bezrobocia i niepewności zatrudnienia, przemian technologicznych i rozwijającej się sfery pracy informatycznej, postrzegania źródeł sukcesu, determinant postaw antyegalitarnych, zmian w podziałach społecznych typu klasowego.