Powieść w planach Wiktora Hugo miała być panoramicznym obrazem całego społeczeństwa francuskiego XIX wieku oraz wykładnią poglądów autora na kwestie porządku społecznego, walki z nędzą i wykluczeniem. Na kartach Nędzników, poprzez główne wątki fabularne oraz liczne dygresje, Hugo prezentuje swój program, oparty na wierze w możliwość pozytywnej przemiany każdego człowieka oraz w ciągły, obejmujący wszystkie dziedziny życia postęp. Praca nad tym epickim dziełem trwała blisko dwadzieścia lat.

Powieść Nędznicy łączy elementy powieści realistycznej z silnymi elementami romantycznymi.