O powstawaniu gatunków to fundamentalna książka, w której Darwin opisał podstawy swojej teorii ewolucji, dzięki czemu stała się jedną z najważniejszych prac w historii nauk przyrodniczych w ogóle.

Idea biologicznej ewolucji narodziła się na wiele lat przed publikacją O powstawaniu gatunków i była przedstawiana już w czasach starożytnych przez greckich i rzymskich anatomistów. Jednak myśl chrześcijańska w średniowiecznej Europie upowszechniła pogląd o powstaniu gatunków na drodze boskiej kreacji, tak jak to ukazano w Księdze Rodzaju, co było traktowane bardzo dosłownie. Przyrodnicy, od Linneusza począwszy, opisywali nowe gatunki, które uważali za dzieła Boga, a popularnym poglądem było pochodzenie każdego gatunku od pary stworzonej bezpośrednio przez Stwórcę w nie tak bardzo odległej przeszłości. W O powstawaniu gatunków Darwin wysunął teorię o ewolucji gatunków w procesie naturalnej selekcji. Książka gromadziła zebrane przez niego na przestrzeni lat dowody na istnienie doboru naturalnego. Darwin był w pełni świadom konsekwencji swojej teorii na pochodzenie ludzkości, także tego, że może zagrozić jego dalszej karierze i renomie wybitnego geologa, przez oskarżenie o bluźnierstwo. Pracował w ukryciu, rozważając wszystkie zarzuty i dowody na poparcie przygotowywanej teorii.

Język książki jest jasny i przejrzysty nawet dla niespecjalistów, co przyczyniło się do dużego zainteresowania dziełem po jego wydaniu. Praca wzbudziła oczywiście również kontrowersje, jako że przeciwstawiała się ówczesnym teoriom przyrodniczym, próbującym godzić wiedzę biologiczną z Biblią. Wzbudziła przez to ożywioną debatę w środowisku biologów, filozofów i ludzi Kościoła. Sama teoria ewolucji z pewnymi zmianami stała się powszechnie akceptowana w środowisku naukowym, jednak kontrowersje z nią związane trwają do dziś.