"Szkoła za lasem“ — to kryptonim kursów podharcmistrzowskich podziemnego Związku Harcerstwa Polskiego, tak zwanych Szarych Szeregów. Powstała ona w Chorągwi Warszawskiej wiosną 1942 roku: jako pierwsi, kursy te przechodzili późniejsi bohaterowie „Kamieni na szaniec“). Przez całe lato wyjeżdżały „piątki“ drużynowych i hufcowych do lasów podwarszawskich — do Podkowy Leśnej i do Zalesia — gdzie odbywały się kursy podharcmistrzowskie Chorągwi Warszawskiej. Na wiosnę 1943 roku program „Szkoły za lasem“ obowiązywał w całej Polsce, docierał wszędzie tam, dokąd mogli dotrzeć wizytatorzy Głównej Kwatery Harcerzy — do chorągwi Częstochowskiej, Kie­leckiej, Krakowskiej, Lubelskiej, Mazowieckiej, Poznańskiej, Łódzkiej, Bydgoskiej, Zagłębiowskiej i wielu innych ośrodków. Właśnie w czasie wojny, w czasie gdy Polska była rozdarta między różne okupacje, gdy życie narodowe musiało toczyć się zupełnie inaczej w Polsce zachodniej, inaczej w środkowej, a jeszcze inaczej we wschodniej — właśnie wtedy Harcerstwo dążyło zdecydowanie do kształtowania jednego typu instruktora harcerskiego w całej Polsce.