Książka powstała w przekonaniu, że dzieje badań - zwłaszcza nad obiektem, któremu przyznawano status arcydzieła - warte są refleksji jako takie, zwłaszcza gdy mają długą tradycję i – jak się wydaje – wpływają dziś na pewne zaniechania badawcze, choćby brak monografii zabytku. Tak się złożyło, że czas, kiedy podjęto naukowe rozważania nad kościołem św. Jakuba, zbiega się z początkiem istnienia historii sztuki jako dyscypliny akademickiej. To wręcz modelowa sytuacja, by stwierdzić, czy i na ile różne kierunki badań podejmowane przez kolejne pokolenia historyków sztuki, a także pozanaukowe uwarunkowania społeczno-polityczno-kulturowe wpływały na badania nad tym dziełem architektury. Rozpoznanie istniejącego dorobku na tyle, by uruchomiło ono potencjał do dalszych badań, na jakie kościół św. Jakuba w Toruniu w pełni zasługuje, jest zasadniczym celem publikacji.