Problematyka zawarta w pierwszych dwóch studiach poświęconych drugiej wojnie punickiej („Kryteria wyboru dowódców armii rzymskiej” oraz „Kartagiński system dowodzenia w Hiszpanii”) w dotychczasowej literaturze przedmiotu nie doczekała się większej uwagi bądź systematycznej analizy. Wywody Autora sprawiają, że niektóre z obowiązujących opinii dotyczących umiejętności oraz kompetencji wojskowych rzymskich i kartagińskich dowódców wymagają innego spojrzenia, a rozgrywające się na odległych peryferiach w stosunku do głównego teatru działań kampanie zyskują właściwy wymiar i należne miejsce w ramach całego ciągu wojennych operacji drugiej wojny punickiej. Cztery pozostałe studia dotyczą postaci dwóch rzymskich (Tiberius Sempronius Gracchus, Publius Sulpicius Galba Maximus) oraz dwóch kartagińskich (Kartalon, Magon Barkida) dowódców. Wszyscy oni stanowią wprawdzie postaci drugiego planu, ale jak przekonuje Autor, także i oni mieli swój wkład w ogólny bieg wojennych wydarzeń. Zmuszeni do działania w nietypowych warunkach, dowodząc armiami, których wartość bojowa pozostawiała wiele do życzenia potrafili, lub też próbowali, odegrać rolę wykraczającą poza ramy wyznaczonych im obowiązków i zadań. Autor przedstawia swoje tezy i interpretacje w oparciu o dogłębną znajomość badanej problematyki. Formułowane przez niego sądy są dobrze przemyślane i skonfrontowane z licznymi, często znacznie między sobą różniącymi się opiniami i hipotezami wcześniejszych badaczy, co nadaje jego wywodom cech oryginalności.

Prof. dr hab. Edward Dąbrowa

(Uniwersytet Jagielloński Instytut Historii)