Książka traktuje o dziejach Prus, które w wyniku wojny trzynastoletniej (1454-1466) między zakonem krzyżackim a Polską, na mocy traktatu pokojowego zawartego w Toruniu (1466) podzielono na dwie części. Pomorze Gdańskie, odtąd nazywane Prusami Królewskimi lub Prusami Polskimi, wraz z Warmią przypadło Polsce, natomiast pozostałe ziemie pruskie (tzw. Prusy Krzyżackie) pozostały pod panowaniem Zakonu. Kolejna wojna Polski z zakonem krzyżackim (1519-1521) zakończyła się pokojem w Krakowie (1525), który przewidywał sekularyzację państwa zakonnego w Prusach i utworzenie tam świeckiego księstwa – Prus Książęcych. Prusy Królewskie i Prusy Książęce w XVI i XVII wieku były jednak nadal w jakimś stopniu owymi „dwiema częściami” dawnej całości. Prawie wszystkie studia publikowane w tym tomie bezpośrednio lub pośrednio traktują o procesie „schodzenia się” czy też „rozchodzenia się” tych części. W XVI stuleciu przebieg i tempo tego procesu były warunkowane przez trzy stałe elementy - Prusy Książęce, Prusy Królewskie i całą Polskę, w XVII wieku doszedł czwarty – Brandenburgia. Stąd w książce znalazły się także studia omawiające proces „zrastania się” – bo on ostatecznie przeważył – zarówno Prus Królewskich z Rzeczpospolitą Polską, jak i Prus Książęcych z Brandenburgią.