Ta książka jest opowieścią o rozdrożu, na jakim stanęli mieszkańcy Litwy, tak Polacy jak i Litwini, pod koniec wieku XIX (przyglądali im się, próbowali – bądź nie – zrozumieć, co się dzieje na Litwie, oczywiście także Polacy z Polski, dlatego pojawią się tutaj także oni). Próbuje się w niej opisać płynny stan kultury: oscylowa-nie pomiędzy historycznością a ideą narodową. To wówczas ważyły się losy „obojga narodów”. Pojęcie „naród” traciło właśnie unijne, przedrozbiorowe treści i sensy na rzecz nowych – dla których najważniejszym odniesieniem był język. To nie był jeszcze czas rozwodu elit i następnie wspólnot (narodowych), to był moment podejmowania decyzji, akcesu do polskiej lub litewskiej (w dzisiejszym rozumieniu) formacji kulturowej, od którego chyba datuje się punkt wyjścia trwających do dziś nieporozumień czy niezrozumień między Polakami (w tym Polakami w Litwie) a Litwinami, a więc sporów o to, co istnieje – mówiąc językiem Lacana – na styku Symbolicznego, Wyobrażonego i Realnego.