"Jedna z hipotez dotyczących początków Świętej Lipki wiąże się z napadem dokonanym w 1311 roku na okoliczne ziemie przez pogańskiego księcia Litwy Witenesa.Dokonywał on grabieży, brał w niewolę zamieszkujących tamten teren chrześcijan. Później został pokonany przez wojska krzyżackie dowodzone przez komtura Heinricha von Plötzke. Podczas najazdu Witenes miał dokonać profanacji (podeptania) hostii. W miejscu, w którym doszło do zbezczeszczenia, na drzewie miała zostać zawieszona kapliczka przypominająca o popełnionym grzechu i konieczności modlitwy przebłagalnej, wynagradzającej i ekspiacyjnej.Druga hipoteza jest związana z wierzeniami dawnych ludów. W przeszłości teren ten zamieszkiwało jedno z plemion Prusów – Bartowie.Jego stolicą były pobliskie Barciany. Teren na północny wschód od nich zajmowali Jadźwingowie. Wierzyli oni w to, że w drzewach lipowych zamieszkują dusze zmarłych kobiet. Dlatego na jednej z lip ustawiono później figurę Matki Bożej.Sanktuarium jest nazywane perłą polskiego baroku. Jako jedyny na terenie Polski kościół jezuicki posiada krużganek, znajdują się tu też piękne freski autorstwa Macieja Jana Mayera i zabytkowe organy z ruchomymi figurkami.W sezonie letnim w Świętej Lipce odbywają się koncerty organowe z udziałem artystów z całego świata. Sanktuarium to także CzęstochowaPółnocy, a tradycja pielgrzymkowa sięga w tym miejscu XV wieku. Rocznie Świętą Lipkę odwiedza około 400 tysięcy pielgrzymów."