Budowanie tożsamości społeczno-kulturowej w nowym miejscu osiedlenia wiązało się z adaptacją do odmiennych i nieznanych warunków cywilizacyjnych oraz geograficzno-topograficznych. W pamięci przesiedlonych pozostał jednakże utrwalony obraz „byłej” małej ojczyzny, mniej czy bardziej skutecznie przekazywany kolejnej generacji, urodzonej już w nowej ojczyźnie. Uwarunkowania geopolityczne przez kilka dziesięcioleci utrudniały lub wręcz uniemożliwiały publiczne okazywanie zainteresowania utraconą „za Bugiem” małą ojczyzną. Po przełomowej „jesieni ludów” stały się możliwe nie tylko wyjazdy i odwiedziny dawnych, przedwojennych krain dzieciństwa, ale również „odblokowywanie” pamięci i jej pełniejsze przywracanie.

Jedną z form tego zjawiska jest również udział w organizowanych na uczelni sympozjach i konferencjach historycznych, których tematem często staje się miniony świat dawnych ojczyzn w oglądzie naukowym. Temu też służyła konferencja zorganizowana przez Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego przy współpracy Pomorskiego Oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Jej zakres chronologiczny obejmował czas od panowania w Rzeczypospolitej króla Stefana Batorego po współczesność polskiej społeczności na Litwie. Zakres problemowy publikowanych tekstów oddaje zainteresowania badawcze ich autorów pochodzących z różnych ośrodków krajowych oraz z zagranicy.