Pierwsza wojna światowa nie tylko przemeblowała mapę polityczną Europy i świata, dała Polsce wolność, ale zmieniła stosunki społeczne oraz sposób widzenia świata. O tych przemianach w bardzo szerokim kontekście jest właśnie ten zbiór artykułów. Profesor Roman Wapiński, którego pamięci poświęcono tę publikację, zajmował się historią myśli politycznej, stanem świadomości narodowej. Zastanawiał się nad tym, co dla ludzi żyjących w poprzednich epokach znaczyło słowo: Polska, Polacy i jak zmieniały się te pojęcia. Autorzy artykułów mieli na uwadze ten sposób patrzenia na przeszłość.