Od schyłku średniowiecza stosunki między Polską a jej wschodnimi sąsiadami nabierały coraz większego znaczenia. Szczególnie po Unii Lubelskiej (1569r.) widać coraz większy wpływ języka i kultury polskiej na wschodnie obszary państwa. Na ziemie te napływali Polacy, a miejscowa szlachta ruska polonizowała się i przyjmowała katolicyzm. Zaczęła się także zbrojna konfrontacja z państwem moskiewskim oraz wojny kozackie. W XX wieku rewolucja bolszewicka zaczęła likwidację kresowej elity polskiej, a później także polskiego chłopstwa, opierającego się sowietyzacji. Natomiast w II RP na Kresach południowo-wschodnich zaczął się rozwijać, oparty na darwinizmie społecznym, szowinistyczny nacjonalizm ukraiński (partia OUN), a w latach II wojny światowej także UPA, który doprowadził do ludobójstwa tamtejszej ludności polskiej. Po wojnie Polska utraciła Kresy, ale pamięć o ludobójstwie, jakiego tam dokonano, nadal stanowi problem moralny i polityczny, zwłaszcza że na terenie państwa ukraińskiego rosną wpływy ideologii OUN. Niestety, nie wszystkie siły polityczne w III RP właściwie rozumieją tamtejszą sytuację, zamykając oczy na fakty nie do przyjęcia z polskiego punktu widzenia, łącznie z postulatami odebrania Polsce 19 powiatów. Spis treści: 1. Bogumił Grott, Olgierd Grott, Słowo wstępne 2. Bogumjił Grott, Dwa etapy zagłady Polaków i polskości na dalszych Kresach (1917-1938) 3. Bogumił Grott, Nacjonalizm ukraiński i jego funkcja w polityce polskiej 4. Lucyna Kulińska, Prometeizm jako wielkie nieporozumienie w polityce wewnętrznej II Rzeczypospolitej 5. Aneta Dawidowicz, Ludność kresowa w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (do 1939 roku) 6. Maciej Strutyński, Biskup Grzegorz Chomyszyn i kwestia polsko-ukraińskiego porozumienia w II Rzeczypospolitej 7. Maciej Strutyński, Koncepcja rozwiązywania problemu kresów południowo-wschodnich RP w ujęciu Jędrzeja Giertycha 8. Olgierd Grott, Szlachta zagrodowa jako czynnik w polityce repolonizacji na Kresach Wschodnich II RP 9. Rafał Łętocha, Spadkobierca Wielkiego Księstwa. Ziemie wschodnie w twórczości Józefa Mackiewicza 10. Renata Pomarańska, Obraz martyrologii Polaków w doświadczeniach osobistych i utworach autorów literatury kresowej 11. Bartosz Koziński, Problemy implementacyjne polityki etnicznej Rządu RP na Uchodźstwie w latach 1939-1947 12. Krzysztof Cebul, Polska emigracyjna myśl polityczna (1939-1956) w obliczu rozszerzania się sowieckich wpływów w Europie. Wybrane koncepcje 13. Grzegorz Mazur, Polska wobec renesansu skrajnie nacjonalistycznych tendencji na współczesnej Ukrainie. Zarys problemu 14. Czesław Partacz, Polska a członkostwo Ukrainy w UE i NATO 15. Andrzej Zapałowski, Wyzwania dla Polski związane z rywalizacją Niemiec i Rosji o wpływy na byłych Kresach Rzeczypospolitej 16. Małgorzata Stefanowicz, Polska i Rosja wobec swoich diaspor na Litwie w latach 1990-2004 17. Krzysztof Karczewski, Aleksander Dugin – teoretyk imperializmu rosyjskiego w dobie postsowieckiej i kwestia suwerenności państwa polskiego 18. Biogramy autorów 19. Skorowidz osobowy 20. Summary